Sejarah Padan tu Pane

Sejarah Parpadanan Nababan tu Sitorus Pane

Sejarah Parserahan Ni “Marga Nababan” Na di Hitetano, Ima Pinompar Ni Op Pamona Mangambit Tua Nababan sundut pa 10 hon, Sian Bonapasogit Lopian Lobu Butar Siborong-borong

Hata Patujolo

Sada keistimewaan do di halak Batak mamboto tarombona (asal keturunanna). Jala tung naringkot situtu do “Marga” mangihoti hasadaan di tonga-tonga ni masyarakat batak. Umpama ni Ompunta sijolo-jolo tubu mandok:

  1. Jolo tiniptip sanggar bahen huruhuruan. Jolo sinungkun marga asa binoto partuturan.
  2. Manat mardongan tubu, elek marboru jala somba marhula-hula.
  3. Tuat ma partobo, martungkot siala gundi, napinungka ni parjolo ihuthonon ni parpudi.

Ditingkion tung mansai torop do sian ganup marga naung maninggalhon bona  ni pasogitna be, marserak tu sude inganan na adong di desa naualu di Indonesia on, bahkan tu luar negeri laho mangalului ngolu dohot pandaraman. Suang songon i do nang hita pomparan ni Ompunta Pamona Mangambit Tua na sian Hitetano. Nunga tumorop napinda (migrasi) sian na tinggal mangingani Bonapasogit.

Nang pe ditano pangarantoan manang panombangan, ianggo tarombo marga dohot adat tongtong do diradoti hita halak Batak, bahkan lam tu ringkotna idaon.

Ia hita angka na sorang di Bonapasogit, ra boi dohonon, tar umbagas dope dihita pamotoan taringot tu tarombonta dohot pardongan tubuonta.

 Alai tu angka ianakkonta na tibu mangaranto dohot na sorang di pangarantoan nunga hurang tangkas diboto nasida tarombo i.

Angka na magodang di Bonapasogit pe tong adong deba naso mamboto tangkas taromboi. Apalagi ala so adong buku tarombonta na di cetak do pe, Lumobi muse mengenai parserahan nihita marga Nababan na di Hitetano ima pinompar ni Ompunta Pamona Mangambit Tua, tung mansai torop do na so umbotosa dohot jelas.

 Hape songon tu hita angka na dipangarantoan (panombangan) jot-jot do ro sungkun-sungkun sian angka dongan tubunta nababan manang angka marga na asing mengenai parsahat ni Nababan tu tano Hitetano Habinsaran.

 Jala muse porlu do botoonta, boasa sampe piga-piga turunan hita mar-marga Naibaho, Jala saonari sude hita mar-marga Nababan nama.

Angka alasan na diginjang i ma mangonjor  roha laho manurathon serba singkat sejarah ni hita marga Nababan turunan ni Ompunta Pamona Mangambit Tua Nababan.

 Anggiat marhite i sada pangantusion dohot parbinotoanta sehingga manang tu dia pe hita laho, manang ise pe manungkun hita, ba rap tingkos alus dohot hatorangan dohononta tu nasida.

Nisadaran do ndang na haru lengkap sejarah on, alana ndang adong literature pinangke ala so adong dapot agia manang didia pe, alai sumber nasian angka natua-tuanta do angka naung lanjut usia. Alai ianggo khusus mengenai tarombonta nunga adong hian disurat Amanta Nahinan Raja Petrus Nababan (Kepala Negeri Lumbanbalik/Hitetano).

 Nunga hampir sude monding angka natua-tuanta na mangalehon bahan/hatorangan na pinangke manusun sejarah singkat on,  alai na pos do roha ndang pola dao sian aslina, alana angka Ompunta parturi-turian na utusan do. Parningotan nasida pe tung torang do, ndang mura lupa nasida.

 Sian sundut tu sundut sarupa do dipaboa angka Ompunta sijolo-jolo tubu i. Dang tarbahen so adong mithos, ala parbegu do nasida. Alai ndang apala mithos i menjadi pedoman di hita. Tarpangke hita do logikanta mambedahon na tingkos dohot na so tingkos. Sai anggiat ma hona tu tujuanna sejarah/tarombo singkat on manghorhon hasadaon di sude gomparan ni Ompunta Pamona Mangambit Tua Nababan.

 Mauliate ma dihita na mangalehon parhatianna manjahasa. Jala molo adong nahurang lobi, na boi do paboaonta be asa lam tu sempurna na sejarah/tarombontaon.

Botima.

Sinurat on ni,

(† Ir. Tanda Mangaraja Nababan)

Naporlu pinabotohon, nunnga parjolo marujung damang namanurathon buku on, ima Ir. Tanda Mangaraja Nababan, Almarhum adalah mantan Dosen Universitas Sumatera Utara

Disusun Ulang oleh Marnala Nababan SE No. 19 pomparan ni Pu Manat (official Penerbit Airlangga)

__________________________________________________________________________

Ise do Pamona Mangambit Tua Nababan ? Sian dia do huta asalna? Mangalusi sungkun-sungkun on parjolo ingkon botoon do tarombo namenyangkut tu halak on.

 Mangihuthon tona na jinalo ni angka Ompunta naung marsundut-sundut i (11/sampulu sada sundut ma sian Pamona Mangambit Tua tu panurat), ia ompunta i sahalak sian gomparan ni Ompunta Borsak Mangatasi do.

Molo ni jujur sian Borsak Mangatasi, sundut pa 10 hon ma ibana. Ia goar ni amangna i ma Ompu Lobi Nagasaribu. Tolu do ompunta marhaha-maranggi. Pamona ma sihahaan jala anggina na dua halak i ma si Bona dohot si Tumona.

 Mangihuthon barita i, datu bolon do Ompunta Ompu Lobi Nagasaribu. Tung sada halak sihabiaran do ibana.

Ndang haru sibalgahononhon on ianggo sian segi ha Kristen-on. Alai ala pada waktu i masyarakat Batak (Tapanuli Utara) sude do pe dihagolapon ni ugama parbegu manang sipele begu, ba ndang pola sada tihas i ditingki i.

Ai ianggo dung masuk agama Kristen, ba tung dihasogohon halak do ulaon hadatuon. Jadi ala dihilala roha ni Ompunta i sada dalan ngolu dohot pandaraman do di ibana hadatuon i, ba tung bagas do ilmu hadatuonna.

Ndang binoto manang na sian ise ibana marguru hadatuon i.  Alai mangkuling ma hurohatu rohana ingkon sude anakna na tolu i gabe datu, jadi diajarhon ibana ma ilmu hadatuon i tu nasida. Huroha ndada holan hadatuon mangubati diajarhon tu angka anakna i, alai dohot do nang laho mangalo/mangago musuna. Diajarhon do dohot mambahen ula-ulaan na mamangke hagogoon ni sibolis.

Pamona Mangambit Tua Nababan Hitetano

Mangihuthon barita i dohot ilmu pangulubalang diajarhon Ompu Lobi tu anak na na tolu i. Ia pengertian ni pangulubalang on, ima sada hagogoon na boi suruon mangulahon lomo ni roha, lumobi mangaleksehon musu. Hagogoon on, ninna ingkon sipatupaon do on marhite-hite sahalak na mate tinumpa dohot simbora na malala songon aek ala ni mohopna.

Somalna dakdanak do dijadihon gabe pangulubalang. Jadi tung jahat jala sadis do nian. Manindang do imbulu manaringoti partupa/proses ni pangulubalang on. Somalna dibuat manang ditangko datu i ma sada dakdanak ni halak. (Biasana sian marga na asing manang sian huta na asing do ditangko jala tung na so habotoan. Ai molo habotoan, ba gabe jea do, ai songon uhum na masa di tingki i, hosa abul ni hosa, mata abul ni mata. jadi manang ise na manangko dohot mamunu jolma ingkon marutang hosa do manang mate bunuon. Jadi tung dirahasiahon (top secret) na manangko i do i.

Andorang so ditangko (diculik) nasida na opat) Ompu Lobi dohot anak na natolu) dakdanak na laho patupaonna gabe pangulubalang i, jolo marsumpa do nasida na opat.

Naso jadi habotoan manang sian ise nasida. Ingkon rap hohom, ndang jadi tarbortik. Ingkon saperasaan sepenanggungan nasida. Rap mangadopi kesulitan. Ndang jadi masipasombuan. Sisada uli sisada mara. Manang ise mangalaosi sumpah i, ba ima gabe allangon ni gana. Dung togu padan nasida jala dung ditontuhon arina/dijujur arina, borhat ma nasida manangko dakdanak i.

Dungi dapot nasida ma antong na umbuk balgana dohot harohaonna. Diajar-ajari ma jolo dakdanak i asa selalu mangunduk mandok olo. Jala asa tung balga roha ni dakdanak i sai dilehon nasida do manang aha pangidoanna, asal ma selalu unduk manang olo disuru. Ta antusi ma ia dakdanak, angka sipanganon do lomo ni rohana. Jadi molo dipangido lapatanna ate-ate ni babi, ba diusahahon nasida do mangalehon.

Aut sogari pe didok jagal ursa di ibana, ba ingkon laho halak i marburu ursa. Songon i ma ninna dibahen manang na sadia leleng sahat tu dikira halak i ndang adong be penolakan agia tung aha pe didok.

Lapatanna: Laho ma ho jolo maninju tulangmu, ba ingkon dohononna secara spontan “olo”.

Dung matang pangoloion i, diproses halak i ma dakdanak i gabe pangulubalang”.

Digorgori halak i ma api jala dilala ma simbora, dung hira songon aek simbora i, pintor ditumpahon/manang diusehon ma tu pamangan ni dakdanak asa hatop ibana mate.

Mangihuthon barita, ia pangulubalang i disimpan dibagasan guri-guri do. Ndang haru binoto manang na songon dia proses selengkapna dohot hata-hata tona manang tabas-tabasna.  Alai jelas ulaon na marsaor hagogoon ni sibolis ma. Jadi sidung ma dibahen nasida pangulubalang i.

Umpasa ni halak Batak mandok: Sai muap do na bau. Mangihuthon barita i,ndang dohot angka jari-jari ni dakdanak i dibahen gabe pangulubalang.

Nunga I huroha dalanna ingkon jari-jari i ma gabe sipatudu muse asa tarida na tinangko. Lulu ma napuna dakdanak i di dakdanakna i. Disuhuni ondop mulai sian donganna sahuta, huta na humaliang jala sahat tu luat ni halak.

Ndada holan nampuna anak i mangalului, alai dohot do angka donganna saama, dongan tubuna, dohot angka tuturna/tondongna.

Dang holan dilambung huta dilului, alai dohot do tu balian, adaran, rura, dohot dolok-dolok nang tombak pe. Dia-diaon do roha nasida atik beha na dibuat binatang panoro manang babiat. Leleng do nasida mangalului, sampe do marbulan-bulan.

Disada tingki tarida ma tutu songon nidok ni umpama; dapot ma na niluluan, jumpang na jinalahan. Alai marisuang, ai holan jari-jarina do na jumpang i. Alai nang pe holan jari-jari na jumpang, boi do dianto roha nasida, ndang na disoro binatang manang babiat panoro hape dakdanak i.

Na ditodos halak do, ai tarida panggotapan do jari-jari i ndang ponggol ala ni na hinarat. Didia jumpang jari-jari i Di na laho inanta boru ni alap ni Ompu Lobi, dipamasuk nasida ma jari-jari i tu panguhatan.

Jadi dung sahat di mual nasida, ba asal songon i ma disampathon jarijari i jonok tu mual i.

Huroha dung manang piga-piga ari mamolus ma angka na mangalului dakdanak i sian lambung ni mual i, gabe taranggo nasida ma na bau busuk, mangalobi i sian bau ni ulok. Jadi curiga ma nasida manang na bangke ni aha adong disi busuk. Alai gabe tarsonggot ma nasida mamereng jari-jari ni dakdanak naung busuk i.

Dungi dilului nasida diramba na humaliang mual i, atik beha do disi bangke ni dakdanak i. Mapopo do angka ramba i dibahen nasida, hape tong do ndang jumpang nasida bangke ni dakdanak i.

Jadi dipamanat-manat nasida ma angka jari-jari i. Pas do tu naginotap ni parang manang raut. Mulak ma nasida tu huta, jala laos diboan ma jari-jari i. Dung i diarahon nasida ma marpungu angka natua-tua, masitungkaran pikiran dohot pendapat ma nasida. Gabe dapot ma kesimpulan na hona bunu do dakdanak i.

 

Alai ise mamunu ?

Alana dilambung mual ni Ompu Lobi do jumpang nasida jari-jari i, gabe disangka nasida ma na halak Ompu Lobi do mambuat dakdanak i. Sangkaan nasida i, laos dipadomu ma tu ulaon hadatuon ni Ompu Lobi. Disura roha nasida ma na dijadihon Ompu Lobi do dakdanak i gabe pangulubalang. Tangkas do diboto nasida na datu bolon do Ompu Lobi i jala ndang dihabiari Debata, alai ianggo begu dihabiari.

Dung masibahen pandapotna angka raja dohot natua-tua ni huta i, dibuat nasida ma kesimpulan na Ompu Lobi do manangko/mamunu dakdanak i. Jala ingkon mate bunuon ma Ompu Lobi, abul ni dakdanak i.

Ala ni na datu bolon i Ompu Lobi, ba mabiar do ianggo holan dua manang tolu do nasida mandapatohon Ompu Lobi. Jadi gabe marudur ma isi ni huta i laho mandapathon Ompu Lobi.

Disogot ni ari borhat ma na sahuta i mandapothon Ompu Lobi tu huta na.

Ndang sanga dope laho tu balian Ompu Lobi songoni nang anakna na tolui. Ompunta borui pe di jabu do pe. Dung sahat nasida dialaman ni jabu ni Ompu Lobi i, ndang barani nasida pintor masuk mangaroro tu jabu.

Mabiar do nasida, so tung parjolo nasida dibunu Ompu Lobi. Manuruk do laho tu jabu. Jadi manang ise na naeng naik tangga pintor mura do tullangon manang tajapon ni halak sian laba-laba ni jabu ruma i. Ala ni i, jou-jou ma nasida sian alaman i. Pintor curiga do roha ni Ompu Lobi ala dibereng torop halak na ro i.

Jala adong do deba na tinanda. Dilului rohana ma dalan asa malua nasida. Jala molo tung mate pe, unang apala sude mate ninna rohana.

Mijur ma ibana rap dohot anakna sipaidua dohot sipaitolu. Tinggal ma di jabu sihahaan, ima si Pamona rap dohot inanta. masiogapan ma halak i di alaman i, ai pintor tullam ma dituhas nasida na Ompu Lobi manangko dakdanak i.

Ala ni gawat ni keadaan dohot ancaman bahaya maut, gabe holan palua dirina dohot anakna nadua i nama dipingkiri rohana. Hatop ma didok, ndang ibana na manangko. Si Pamona do manangko dakdanak i. Jadi molo tung mata abul ni mata, hosa abul ni hosa, ba tu ibana ma tunggu hamu, ninna.

Ndang bahenonmuna turihon naso marngenge, masansap naso magulang. Tangi do inanta boru dituhas ni nampuna dakdanak i dohot di alus ni Ompu Lobi i. Dihilala rohanama jea na naeng songgop tu Pamona. Jadi ninna ma tu si Pamona.

Palua ma dirim anaha. Unang sanga dapot halak i ho gabe dipamate. Tiop ma hujur on dohot podang halasan on. Pangke ma na binotom. Ndang pintor mijur si Pamona laho lari, alai jolo dipangke do pe digontingna masiu dohot angka na asing.

Ala so adong laba-laba sian pudi, tarpaksa ingkon sian jolo do ibana. Ditiop ma hujur i disiambirangna jala podang i ditangan siamunna. Ndang salang-salang dope ianggo podang i dibahen ibana, holan hujur i do.

Nunga jonok tu tangga nian rombongan ni musuna i. Alai tompu ma ibana mangangkat mijur, gabe ndang sanga ibana dihaol musuna i. Alai ianggo sarung ni podang i pintor digolom alona i dohot dua tanganna. Ala ni naung ditiop alona I sarung ni podang i, gabe laos disintakkon ma podang i gabe salang-salang.

Marnida hujur dohot podang na salang-salang i, gabe mabiar ma angka rombongan i

manahop ibana. malua ma ibana jala maringkati ma ibana tu pudi ni jabu. Ndang adong na barani be mandapothon ibana.

Dung tar holang sian angka alona i jala dung dihilala rohana ndang boi be ibana tangkupon ni alona i, mangulon ma ibana satongkin. dung i laos manguo ma ibana; didok ma dohot soara na gogo:

Na so uhum na so adat binahen mi damang dohot hamu anggiku duansa. Lupa do hamu dipadanta dohot sumpahta. Pandokmuna ingkon sisada uli do hita sisada mara. Ia nuaeng parmaraan ma na ro, holan ahu ma dipasombu hamu tu hamagoan i. Tu ahu ma tipahononmu dohot jea i. Ala ni i among, ingot ma na so adong be pardomuanta olat ni on tu joloan on. Tung marga mi naso jadi hubahen margaku dohot marga ni pomparanku. Ia marsantung pisangku dompak hutam on ingkon hutaba, ia molo martahuak manukku dompak hutamon ingkon hupotong. Tung apingku pe molo martimus dompak hutamon ingkon huintopi.

 

Laos ngongong boti ma na toropi, ai ndang tarbahensa agia aha.

Mulak ma nasida tu hutana laos diboan ma sarung ni podang i. Molo tung so sega do pe sarung ni podang i sahat tu tingki on, ba laos di pihak ni natoras ni dakdanak na tinangko nasida i ma i.

Ianggo hujur dohot podang i sai dipausung-usung Pamona ma i manang tu dia pe ibana mangalangka. Jala gabe pusaha (pusaka) do i dilehon tu angka anakna lopus tu pahompuna marsundut-sundut.

Asa laos adong do pe hujur i nuaeng di Hitetano. jala podang halasan ipe disi do, alai nunga dipauli muse sarungna. Sahat tu sadarion gomparan ni Pulahat (anakna sihahaan) do manimpan hujur dohot podang halasan i. Molo adong horja bolon sai dipataridahon do hujur

dohot podang i tu sude situan natorop na ro mainondur Mulak ma rombongan ni pardakdanak i ndang dihahua nasida be Ompu Lobi dohot anakna na dua nari, alana tung disumpahon Ompu Lobi do na so dohot halak i manangko dohot mamunu dakdanak i. Jadi sesuai tu uhum dohot patik, hosa abul ni hosa, mata abul ni mata, ba tu Pamona ma i honahonon nasida. hape ndang dapot nasida Pamona i nang pe laho nasida mangalului.

Ditingki ni na masa on, nunga doli-doli tang Pamona. Na barani do ibana mardomu muse ala ni hadatuonnai hira so mabiar do ibana dihuta ni halak. Songon i ma huroha nasibna ingkon  tuat ma ibana sian tano Humbang tu tano Toba.

Mardalan i ma ibana sian sada huta tu Huta na sada, ndang pola leleng ibana di tano Tampahan (Balige). Ndang pola binoto alana umbahen songon i. Alai dihuta Lumban gala-gala Balige ma ibana lumeleng.

Sai manjaga do roha ni Pamona atik tung ro pihak ni paranak na tinangko nasida i manjara (mangalului) ibana. Ala ni i sering do ibana marpinda-pinda inganan. Jala ndang olo ibana paboahon margana agia tu manang ise, pe, hutana pe ndang dipaboa.

Malo do ibana maralus asa unang sampe tardapot margana dohot hutana i. Ia dalan hangoluanna martandangkon hadatuon na i do.

Sipata ma ibana mangubati, alai sipata mangulahon panodosan pe diula do. Masiu na binoanna I pe dipangke do mamodil halak molo adong alona. Ala malo do ibana margaul gabe boi do dipinjam ibana bodil ni halak. Tusi ma digunahon ibana masiu na binoanna i.

Dung adong manang piga taon ibana na martandangkon hadatuonna i, pajumpang ma ibana dohot raja ni huta Lumban galagala Balige. Simanjuntak do marga ni raja huta i.

Dungkonsa i, lam tu solhotna ma dihilala nasida, songon na marale-ale. Disulingkit raja i ma taringot tu margana dohot hutana, alai tung so olo do ibana paboahon.

Ai mabiar do ibana, atik tung ro pihak ni paranak (alona) i mandiori ibana, gabe boi annon tardapot ibana.

Dung i muse, mardomu tu hata puri-purina na tu amangna dohot anggina na dua na mandok na so jadi bahenonna margana dohot marga ni pomparanna marga ni amana i, ima Nababan.

Nunga godang dibege raja i sian angka dongan sahuta dohot halak na asing taringot tu hadatuon dohot habaranion ni Pamona. Disegani rohana manang dihabiari ibana do Pamona ala ni i.

Disada tinggi taronjar ma roha ni raja i paboahon rahasia na solot di rohana tu Pamona. Na sai leleng on jut do rohana ala so diboto manang tu ise papuasonna na dirohana i, ai tung mabiar ibana habotoan tu halak na asing.

Aha ma huroha rahasia i? Na maralo-alo do raja i dohot sahalak sian huta na asing. Tung mansai jorbut do parbadaan nasida.

Jadi gabe tubu ma dendam kesumat dibagasan rohana maradophon alona i. Naeng ma todosonna alona i, alai ndang barani ibana, ala alona i pe halak na barani do jala adong do na binoto-botona. Mutu do rohana, ai sai dibahen alona i do sogo ni rohana. Hosana pe naeng dibuat do.

Jumolo ma dibahen ibana padan tu Pamona paboa naso jadi bocor rahasia sian ibana. Dung

pe i asa dipajojor na dirohana i. Dipangido ma asa pamateon ni Pamona alona I marhite tangan manang boto-botoan ni Pamona.

Ditingki i ndang adong halak na asing umbegesa, jadi ndang mabiar Pamona mangundukkon tu raja huta i.

Alai na bisuk marroha do Pamona. Memang ndang dihabiari rohana dosa pamunuon i, ai agama parbegu do pe agamana.

Didok ibana ma tu raja i songon on:  Ale raja nami, diboto ho do napatut jala ala ni do umbahen gabe raja ho dihuta on. Nda ingkon marupa do na loja? Didok raja I ma tu Ibana (Pamona), olat ni na tarpatupa ahu, ba hulehon pe i di ho gabe upam, asal ma saut mate alongki dibahen ho.

Nunga sai leleng sai dipamanat roha ni Pamona taringot tu haulion ni boru ni raja i. Nunga terpendam dirohana naeng mambuat si Boru Tailan boru Simanjuntak i bahen pardihutana (dongan saripena).

Aha ma antong so songon i, ai domu do tu rupana dohot ginjangna, obukna marmeang muli,  ansium igungna, bontar hulinghulingna. Molo mamolus ibana sian jolo ni jabu ni raja i sering do pajumpang pamerengna tu pamereng ni si boru Tailan, gabe songon na adong do sada hagogoon songon bosi barani diantara ni halak i na dua.

Alai sama-sama terasa do tu halak i nadua adong lombang parsirangan nasida na dua.Lumobi ma i ala halak ro do Pamona tu luat i jala margana dohot hutana pe ndang diboto halak i. Hape ianggo si Boru Tailan boru ni raja huta do. Alai i ma huroha pangalahona, sai adong sada dalan asa saut angka namarrongkap.

Didok raja i ma tu Pamona. Aha ma huroha dipangido roham bahen upam silehononku? Na malo do si Pamona jala adong do di ibana hapantunon.

Dialusi ibana ma tu raja i, didok ma:

Parjolo ma husomba raja i, asa hupapuas na dirohangku. Dung i disomba ibana ma raja i. Santabi ma di raja i. Ndang tama nian ahu mandokkon on tu raja i, ala so hira so masa do songon i mangihuthon adatta (adat batak).

Alai ala ni keadaan ba tarpaksa nama ahu secara langsung mandok tu raja i. Ianggo patutna, ingkon halak do suruonku pasahathon i tu raja i. Alai raja nami, ala halak ro do ahu tu luat on, ndang adong dapot ahu do pe na suman dirohangku suruonku mandapatohon raja i.

Songon on do raja nami. Ianggo na ingot do annon raja i di padanta on, ba ingkon rela ma raja i mangalehon na hupangido on. Raja nami, ia dung saut huulahon songon pinangido ni roha ni raja i, ba naeng ma rela raja i mangalehon boru ni raja i, ima si boru Tailan gabe donganku mardangol-dangol, dongan saripekku.

Mambege i, gabe songon na tarsonggot ma raja i, naeng ma juaonna ala dietong rohana marlea ibana marhelahon halak na so tangkas margana, dohot luatna. Alai ala ni hosom ni rohana tu alona i, naeng nian tibu siaphononna, gabe diunduk ma songon pinangido ni Pamona i.

Jadi ditingki i masijalangan ma nasida paboa togu ni padan nasida. Jala dilehon raja i ma dembanna panganon ni Pamona.

Alai ianggo si boru Tailan ndang diboto ibana padan ni amangna dohot si Pamona. Inanta boru pe tong do songon i.

Sejarah Parserahan ni “Marga Nababan” na di Hitetano

Ndang sadia leleng dungkonsa na marpadan i nasida na dua, laho ma Pamona mansiasati alo ni raja na naeng sitodosonna i. Mamolus ma ibana sian huta i, asa boi bereng on na hira-hira didia intiponna baoa i.

Disulingkiti ibana ma piga-piga halak pangisi ni huta i, alai ndang dipaboa manang aha maksudna. Ala ni hasabaronna mangkatai pintor mura do antong dapotna angka hatorangan mengenai kegiatan ni baoa i dohot sadihari somalna haruar sian jabu.

Dung dapotna angka hatorangan nalengkap, ditontuhon rohana ma inganan laho martodos baoa i.  Mansai sogot manogot i andorang so torop do pe halak haruar sian huta, dihudus ma mardalan mandapothon inganan pangintipanna. Toho ma antong sogot muse do baoa i naeng laho tu hauma laho maninggala.

Tompu ma dilobong ibana tangkuhuk ni baoa i gabe tinggang ma, ndang mangulmit. Dung i hatop ma ibana maporus maninggalhon inganan i, ndang pola sanga adong na mamereng. Didiori angka pangisi ni huta i do nian halak ni na mamunu baoa i, alai laos so habotoan do. Jala ujungna mansohot ma usaha nasida i.

Dung hira-hira sabulan naung dipamate Pamona alo-alo ni Raja huta i, tubu ma tu roha ni Pamona menuntut padan na binahen ni raja i dohot ibana.

Nunga pos rohana ndang mungkin be habotoan manang tarbongkar na binahen na i.

Disada tingki didapothon ibana ma raja huta i. Tongon do dilanga-langa ni ari harorona i gabe ndang adong halak na umbege pangkataion nasida i.

Ninna ma tu raja i. Raja nami, hori ihot ni doton, hata ingkon ingoton. Nuaeng pe raja nami,

tangkas songon na binotom nunga mate be alo-alo mi hubahen. Onpe, lehon ma upangku borum si boru Tailan i asa saut ibana gabe dongan saripengku.

I. Sinamot Gaja

 Tibu do sahat barita paboa naung mate alo-alo ni raja huta i tu pinggolna. Alai dipaula so diboto do jala hira na so pola menarik tu rohana asa unang adong kecurigaan ni halak tu ibana manang tu komplotanna.

Ditangam rohana ma naingkon na ro ma Pamona mangido si boru Tailan bahen dongan saripena. Hape tug mansai alo do i tu rohana. Dipingkir-pingkiri hian ma dalan asa unang saut si boru Tailan tu Pamona. Dihilala rohana marlea do ibana bahenon ni dongan sahuta dohot dongan tubuna, molo gabe helana Pamona na so jelas margana dohot hutana i.

Ndang pintor dijua ibana na pinangido ni Pamona i. Alai secara tidak langsung didok rohana boi sundatanna. Didok ma tu Pamona. Tingkos do na nidok mi, hori ihot ni doton, hata ingkon ingoton.

Alai porlu do jolo botoonmu na hudok on: Tangkas songon na binotom, ahu raja do dihuta on. Sangap do ahu di bahen angka rakyathu. Tunduk do nasida tu parentakku. Ahu siboto adat, uhum dohot patik dihuta on.

Jadi songon dia ma tarpamuli sada raja boruna so marsinamot? Songon naung binotom dihuta on, molo muli boru ni raja ingkon adongma sinamot na godang.

Dialusi Pamona ma: Sadia huroha dipangido roha ni raja i lehononku sinamot ni boru ni rajai? Songon na binotom raja nami ndang adong lombu, horbo manang hoda hupabara, alai ianggo ringgit adong do hepeop. Ba olat ni na tolap ahu ba hugarar pe.

Didok raja huta i ma: Songon na binotom mansai torop do angka doli-doli na humaliang luat on ro naeng manopot borungki, alai ndang hulehon ala ndang targarar nasida sinamot na hupangido sian nasida.

Ho pe molo boi digarar ho sinamot ni borungki ba saut ma ibana bahen dongan saripem. Ia sinamot ni si boru Tailan ingkon Gaja na mangolu do. Molo boi patupaonmu songon i, alaanmu gaja tu jolo ni jabu on, ba saut ma di ho borungki.

Maksud ni raja, asa unang saut do, ai ndang mungkin di rohana gaja alaan ni Pamona tu jolo jabuna i.

Pamona Mangambit Tua Nababan Hitetano

Umbege i sanga ma songon na tarhatotong Pamona. Dapot do dianto rohana sangkap ni raja i. Alai ala naung marsigorgor i holong ni rohana dompak si boru Tailan, gabe diunduk ma tu raja i. Alai mangido tempo ma ibana laho mangalului gaja i.

Raja i pe antong songon na ias rohana mangundukkon, alai ianggo dibagasan rohana ndang mungkin tarpatupa Pamona pinangido na i. Dung i ninna Pamona ma: Molo tung ingkon Gaja nama raja nami sinamot ni borumi, bai pe taho.

Molo manolopi do Ompunta Mulajadi nabolon, ba tupa do I raja nami. Alai dongkon hamu ma jolo dipatupa nantulang pitu lampet sitompion na bolon-bolon asa laho ahu martonggo tu harangan parasaran ni gaja i.

Diunduk raja i do patupahon na pinangido ni Pamona i. Didokkon ma inanta boru patupahon sitompion. Jala ia dung sidung dipatupa dilehon ma tu Pamona.

Mangido parmisi ma Pamona tu raja i jala didokma: Ia na jadi rongkaphu do sogot borumi rajanami, ba pos ma roham saut do gajai boanonku tu alamanmon.

Borhat ma Pamona tu arah Dangsina manuju tombak longo-longo parasaran ni angka binatang harangan. Diboan ma angka perlengkapanna dohot lampet sitompion na pitu i. Dung sai dinunuti pardalanna i, sahat ma ibana tu sada dolok na timbo.

Di robean ni dolok na timbo i bostang tombak longo-longo na bolak. Ala ni lojana manganangkohi dolok i gabe mangulon ma ibana disi. Ndang tartorushon ibana be pardalanna, patna pe nunga marngilutan. Tingki i nunga mulai bot ari. Jadi dibuat ma sitompion i, dibahen ma tu atas ni pamelean na pinaulina i.

Martonggotonggo ma ibana. Ndang binoto hata-hata ni tonggo-tonggona i. Dung sidung I dipapeak ma dirina gabe sinok ma simalolongna. Dung hira-hira sadia leleng, tarsunggul ma ibana, hape nunga mulai holom manang golap ari.

Ndang diboto ibana be manang tudia tondongonna. Butuhana pe nunga male. Dibuat ma sitompion i laos dipanganma. Dung i laos disi ma ibana marborngin. Manogotna i jolo dipangan ma lampet sitompion na tinggal i, dung i mulak ma ibana tu huta.

Dung sahat ibana tu huta, topet do dapotna dihuta raja i. Marnida harorona i sihar ma bohi ni rajai, ai didok rohana nunga marhasil siasatna i. Disungkun ma Pamona taringot tu gaja i. Sinis do panungkunna.

Alai dialusi Pamona ma ibana, ninna ma:

Rajanami, songon na hudok i, molo na rongkaphu do si boru Tailan, ba andorang so bot ari annon ro ma gaja i. Asa rade ma raja i pabarahonsa.

Umbege i gabe murhing ma bohi ni raja i, alai tong do ndang porsea rohana na saut songon nidok ni Pamona i.

Tarhira-hira guling ari (pukul 3), tarsonggot ma raja i mamereng sada gaja na balga ro sian balian ni huta i. Di ugus gaja i ma angka bale-bale na dihuta i gabe marrumpahan.

Dung i ninna Pamona ma tu raja i. Pabara hamu ma Tulang gaja i, bungka hamu ma laba-laba ni tombara ni jabumuna i, asa masuk gaja i. Ai onma sinamot ni borumunai. Marnida pambahen ni gaja i angka dotdotma raja i.

Mabiar ibana atik boha dohot annon jabuna i rumpakhonon ni gaja na balga i. Ninna ma tu Pamona. Ndang pe so dipaboa ho margam dohot hutam, ba nunga tangkas dapot rohangku anak ni raja do ho.

Ndang dung do pe hea hubereng gaja asing ni on. Nuaeng pe huboto halak na jujur do ho. Hot do ho dipadanmu. Asi ma roham palao ma gaja i sian huta on. Ndang sadia leleng dung didok songon i dipalao Pamona ma gajai sian hutai. Ditingki i sedang masak ma eme (hauma) di Sibulele-Balige.

Ditulus gaja i ma laho dompak Sibulele, dipopoi ma eme na masak i gabe sega. Roma pangisi ni huta i, digoarai ma gajai Bulele, Bulele. Jaga bulele i so dapot ho annon diluntak ninna be. Ditingki i ndang diboto halak na dihuta i mandok gaja ala so hea diida do pe.

Alai ala adong bulele ni gaja i, gabe bulele ma didok goarna. Mulai sian i ma ninna hutai margoar Sibulele sahat tu sadarion.

2. Ursa Parjuhut

Alai dung laho gaja i sian huta ni raja i, disungkun Pamona ma raja i, manang na

andigan ma saut parbogasonna dohot si Boru Tailan.

Nang pe naung tangkas diida raja i hira songon na adong sahala di Pamona sampe boi dijou gaja sian harangan tong do pe ndang lomo rohana marhelahon Pamona. Dipingkiri ma muse sidalian na asing jala na so mungkin didok rohana tarpatupa Pamona.

Dialusi raja i ma Pamona, ninna ma: Ndang hutuntut be tu ho ianggo sinamot. Alai songon na binotom, raja do ahu dihuta on. Siboto adat, siboto uhum. Nunga hujalo adat dohot parjambaran setiap adong siulaon dohot horja dihuta on, ba sebalikna, ingkon ulahononku do manggarar adat dohot pasahathon jambar molo marsiulaon ahu.

On pe molo parajaonmu ma borungku si boru Tailan, nda patut bahenonku pesata asa mardalan adat dohot parjambaran di hutaon, asa hujou raja ni dongan tubu, raja ni hula-hula, raja ni boru, pariban dohot ale-alengku, lumobi raja ni dongan sahutangku. Jadi ingkon paradeon ma parjuhutna.

Jadi disungkun Pamona ma raja i. Aha ma huroha dipangido roha ni raja I bahenonta parjuhutna? Sigagat duhut do manang pinahan lobu. Olat ni na tolap ahu raja nami ba hutuhor pe, ai ianggo pinahanku sandiri ndang adong.

Jadi didok raja i ma muse tu Pamona. Nunga leleng disangkapi rohangku molo muli borungku si boru Tailan, ingkon istimewa do manang asing sian na somal bahenonku parjuhutna.

Ianggo mangan juhut horbo, lombu apalagi pinahan lobu nunga majal manang mahap pangisi ni huta on. Jadi ursa ma bahenon parjuhut ni si boru Tailan. Jala ursa i pe ndada sembarangan, ndang boi anak ni ursa manang ina ni ursa. Ingkon ursa rango naung mardangkai tandukna.

Umbege i sanga ma gitik roha ni Pamona. naeng ma haruar alus na sulpat sian ibana. Naeng ma dohononna na holan sidalian manjua do pinangido ni raja i. Alai ala holong ni rohana di si boru Tailan, gabe dipalambok ibana ma rohana.

Diingot ma muse taringot tu gaja na boi jinouna sian tombak longo-longo i. Didok ma dibagasan rohana. Haru gaja nunga dipatuduhon Mulajadi Nabolon asa adong bahen sinamot ni si boru Tailan.

Ba ursa pinangido ni raja i pe sai na dapot do i molo laho ahu martonggo tu dolok na timbo sinabaruon.

Didok ibana ma tu raja i songon on: Tingkos do songon ni dokmi, ingkon adong do parjuhut ni boru ni raja i. Ido tohona, sangap do na tinaruhon, sangap na nialap.

Ahu pe raja nami tung so lomo do rohangku marlea manang tarurak hamu ala ni si boru Tailan. Onpe raja nami, songon naung ni idam ro gaja pinangido ni rohami, laos songon i ingkon sahat usungon tu jolo jabu on ursa rango i.

On pe raja nami songon nahupangido nabaru on, laos songon i do saonari pangidoanku. Lot ma dipatupa inanta jolo pitu lampet sitompion nabolon-bolon, asa adong tonggohononku.

Jala molo na rongkaphu do si boru Tailan, ba ndang pola piga ari on usungonhu ma ursa rango i tu jolo jabu on. Umbege i gabe ragu-ragu ma raja i, atik tung beha do dapot Pamona ursa rango i ala ni hadatuonna suang songon gaja i.

Alai nang pe songon i, ndang tarjua ibana be pangidoan ni Pamona i. Ai molo juaonna, atik beha gabe muruk Pamona, gabe ibana muse pamateon ni Pamona. Dipatupa inanta i ma muse lampet sitompion i songon pinangido ni Pamoda i.

Dung dijalo Pamona sitompion i, marhobas ma ibana, dipapungu ma angka ula-ula siboanonna. Diboto Pamona do ndang songon mura ni na manjou gaja i manjou ursa rango. Ingkon tangkuponna do ursa rango i jala usungonna tu huta.

Dung singkop (lengkap) sude diparade inanta i dohot parbohalanna jolo mangido izin ma ibana tu raja i asa borhat. Dung i borhat ma Pamona, ditulus ma dalan dompak arah tombak na parjolo i. Alai ndang tu dolok na tumimbo be dituju ibana.

Manopi-nopi mangihuthon robean na ma ibana asa laos boi parrohahononna atik tung adong bogas ni ursa. Dungi sahat ma ibana muse tu sada dolok. maradian ma ibana disi paulak hosa loja. Dung sumuang gogona, dipauli ma muse langgatan pameleanna. Lampet sitompion i ma dibahen tu atas langgatan i.

Dung imartonggo-tonggo ma ibana, mangidohon ursa rango sian tombak i. Dung sidung na martonggo-tonggo i, dipangan ma deba sitompion i.

Alai diparrohahon ma ari naung bot. Dihilala rohana ndang adong gunana torushononna pardalananna i. Ala ni i dipasuman ibana ma inganan parpodomanna laos disi ma ibana saborngin i modom.

Marsogotna i dungo ma ibana. Dipangan ma muse sitompion i deba. Dung i dinunuti ma pardalananna. Alai nang pe naung mardalan ibana hampir tu na hos ari tung so adong do nanggo apala bogas ni ursa jumpangna.

Nunga hampir mandele ibana. Naeng ma ibana mulak tu pudi. Tongon do ditingki i mansai las ari. Ibana pe nunga harsean dihilala ala ni mohopna. Hape ndang sadia dao nari didalani tompu ma tarbereng ibana bogas ni ursa.

Dipamanat ma bogas i. Rata do pe idaon, rumang bogas na imbaru. Dung i so ma jolo ibana satongkin. Dipingkiri ma aha sibahenonna. Atik beha ndang haru dao do pe ursa i sian inganan i.

Dibereng ma humaliang huhut mardalan ibana nanget-nanget. Diberengma lam tu ratana angka bogas i. Ala naung diboto Pamona taringot tu hasomalan (bangko) ni ursa na mura mauas, diduga rohana ma na laho minum do ursa nampuna bogas i tu batang aek manang ambar na jonok tu inganani.

Tep, satongkin nari tarbereng ibana ma dijolona sada ambar. Dipamanat ibana ma humaliang ambar i, mamereng manang na adong ursa sedang minum disi. Tompu pintor las ma rohana, ai dibereng ibana ma adong sada ursa na bolon modom ditopi ni ambar i.

Diparrohahon ibana ma pangombus ni alogo, ai tangkas diboto ibana na tajom do parnianggoan ni ursa. Asa unang taranggo uap ni jolma ursa i dirohana, diusahahon ibana ma manjonohi ursa i mangalo pangombus ni alogo.

Lam jonok ma ibana tu ursa i, alai tong do sinok ursa i modom. Huroha nunga tung loja ursa I ala na nilele ni parburu. jadi dung butong minum sinok ma ursa i modom. Dibuat Pamona ma tigabolit na sian simanjujung na asa adong bahenonna manjorat ursai.

Ndang sanga be dirohana ibana masi andor bahen tali. Dipudun ma diganup ujung ni tigabolit i pudun sintak. Dung i mansai nanget ma dihindat pat ni ursa i asa boi pamasuhonna tu pudun sintak na diujung ni tigabolit i.

Duansa ma pat ni ursaparpudi dipamasuk tu sada pudun sintak jala duansa patna parjolo dipamasuk tu pudun sintak na sada nari. Tong do pe sinok ursa i.

Dung i ditiop ibana ma parsitongaan ni tigabolit i jala tompu ma manggora ibana gabe tarjorat ma pat ni ursa i. Lam mangarunta ursa i, lam momos ma tarrahut patna i. Dung i dipatunduk ma ursa i gabe ndang boi malua, laos peak boti ma.

Dung i dibuat ibana ma muse andor na adong dilambungna. Dibahen muse ma andor i pagomoshon jala laos ditambat tu bona ni hau. Dung tangkas dirohana na so boi be malua ursa i naeng ma ibana mulak. Diparrohahon ma tepat do ursa rango jala naung mardangkai tandukna. Ala ni mansai las ma rohana, ai nunga suman tu napinangido ni raja huta i.

Dung i borhat ma ibana mulak. Tung i nama naeng ni patna na mardalan i, sipata ma ibana marlojong. Hira-hira pukul tolu (3) sahat ma ibana tu huta.

Dipaboa ma tu raja i nang dirahuti ibana ursa rango i dilambung ni sada ambar. Umbege i, marrara ma bohi ni rajai satongkin. Songon na tarpukul di hilala ibana.

Alai disadari ma muse na so suman sikapna songon i. Dipingkiri ma muse dalan dia naboi bahenonna asa unang saut Pamona gabe helana. Dung i ninna Pamona ma. Tongon do raja nami dapot do pinangido ni rohamuna i. mansai balga jala mokmok do ursa rango na dapothi.

Dang tarusung 3 (tolu) halak i huhilala. jadi suru hamu ma 4 tu 6 halak angka doli-doli i donganku saonari, asa boi hami marsoring-soring mangusung. Dung dihilala roha ni raja i naso adong be sidalian, dijou ma 4 halak doli-doli ni huta i. Didokkon ma nasida mangurupi Pamona mangusung ursa i sian tombak.

Alai sian naso binege ni Pamona didok ma tu angka doli-doli i:

“Molo so toho adong jumpang hamu ursa rango songon pinaboa ni Pamonai ba pamate hamu ma ibana ditombak i.” Ndang pola mabiar hamu ai so adong na umbotosa.

Dung i borhat ma nasida na lima (5). Tung hudus do nasida na mardalan i, alana nunga mulai bot ari. Sai dijolo do mardalan Pamona. Songon na ro do firasat tu ibana, molo ndang jumpang nasida be ursa i dilambung ni ambar i, ba pamateon ni angka doli-doli i ma ibana.

Dohonon nasida ma ibana pargabus jala na jahat. Dung lam jonok tu ambar i dipahatop Pamona ma pardalanna, asa tarholang ibana sian angka doli-doli i. Didok rohana atik tung malua ursa i manang dibuat halak, ba pintor jea na ma ro tu ibana.

Dung dapot dibereng ibana nadisi do pe ursai, didokkon ma asa humatop angka doli-doli i. Dibuat nasida ma anak ni hau bahen halu-halu nasida asa boi usungon nasida ursa i mangolu sahat tu huta. Nunga golap ari asa sahat nasida dihuta.

Dung i diharhari nasida ma angka tali andor dohot tigabolit i sian pat ni ursa i jala dipamasuk ma tubagasan bara ni lombu ni raja i.

Diparsahat ni ursa i diboan tu huta, songon namaoto boti ma raja i. Ndang adong didok manang aha pe. Pamona pe ndang pola ditaringoti manang aha tu raja i.

Dung sidung mangan bodarina i, dijou raja i ma Inanta boru rap dohot si boru Tailan, asa hundul jumonok mangkatai. Dipatorang ma jojor sian mulai masitandaan ibana dohot Pamona. Sude angka pangkataionna dohot padanna dohot Pamona, tetep-tetep ma dipajojor.

Dipaboa ma muse naso tarbahen be oseonna padanna dohot Pamona. Dipaboa ma nasada halak na burju jala nabarani do Pamona. Umbege na pinajojor ni raja i sipata marhosa ganjang ma si boru Tailan. Alai ianggo rohana dibagasan, mandok tuani ma i.

Ai naso barani do ibana paboahon tu raja i naung marsigorgor holong ni rohana tu Pamona. Songon nidok ni pepatah: Pucuk dicinta ulam tiba. Saborngin i, ndang tarpodom be si boru Tailan. Aut boi ma dirohana ummaonna Pamona.

Alai ianggo inanta boru ni raja i ndang pola adong komentarna. Tar mengkel suping sajo do. marsogotna i tar hira-hira hos ni ari ro ma Pamona mandapothon raja i. Di na mangkatai raja i dohot Pamona, pintor ro ma si boru Tailan mandapothon.

Na saleleng on ndang barani ibana mamangkulingi si boru Tailan. Alai ditingki i pintor dipajonok ma hundul tu lambung ni Pamona. Dung i ro muse ma inanta i. Jalang ma paribanmon ninna raja i ma mandok si boru Tailan. Dung i muse diatup inanta i ma demban (napuran) laos didokkon ma si boru Tailan mangalehon tu Pamona.

Dungkon sai lam intim ma pargaulan nasida. Hira-hira 3 (tolu) ari dung i, dibahen raja i ma pesta parunjuhon. Digokkon ma angka raja ni huta dohot raja ni bius tu pesta i. Ursa rango i ma dibahen parjuhutna.

Laos dipalu do dohot ogung sabangunan. Dipadalan ma jambar tu angka raja na ro, sian parjuhut ursa i. Las ma antong roha ni sude angka na ginokkon jala sah ma Pamona jadi hela ni raja i. Ndang marlea rajai ala ni na marhelahon si Pamona i, ai sar ma tu na humaliang taringot tu habonggalan ni hadatuon, haburjuon dohot habaranion ni Pamona.

Tanduk ni ursa rango parjuhut ni si boru Tailan i, adong dope lopus tu sadarion di Lumban gala-gala (Balige).

Dung salpu pesata parunjuhon i, gabe tinggal dijabu ni rajai ma Pamona, songon hela sinonduk. Alai hurang domu do tu roha ni Pamona sajabu ibana dohot simatuana i. Dihilala hurang bebas ibana mangatur keluargana.

Jadi dipangido ma tu raja i asa dilehon tano parjabuan di ibana. Dioloi raja i do pangidoan ni Pamona i. Dilehon ma di Pamona parjabuan diinganan namargoar Mual baho. Dung i dipajongjong Pamona ma di Mual baho i bale-balena, laos dohot ma tano nahumaliang parjabuan i diusahai bahen porlak pargadongan.

Na padot do si boru Tailan. Disuani ma angka ragam ni suan-suanan diporlak i. Tubu ma antong ngolu nasida. Mardomu tu adat batak, ndang boi dohonon goar ni Bao. Hape tartorop do inang bao ni Pamona dihuta ni raja i. Jadi molo naeng manjou manang martaringot tu

Pamona ndang puluk roha ni angka baona i manggoari Pamona. Somalna margana do sidohonon manang sijouon. Hape ndang diboto nasida marga ni Pamona ala sahat tu tingki i ndang ra ibana paboahon margana.

Ujungna didok angka baona i ma laho menghunjuk Pamona tar songonon. “Alap jolo parang sian jabu ni baonta na dibaho an”. Mandok na dibahoan sering gabe muba do molo tarlumobi molo hatop didok, i ma na “dibahoan” gabe “Naibaho an”.

Leleng-leleng gabe kebiasaan ma di nasida mandok “baonta Naibaho an”. Ujung na gabe Naibaho sambing ma didok, ndang be na dibaho an. Jala ujungna muse gabe resmi digoari nasida “amang bao naibaho”.

Gabe songon marga ma “Naibaho” i dietong nasida. Pamona pe antong molo dijou Naibaho dialusi do. Gabe resmi ma Ibana Pamona Naibaho.

Manang tu dia pe ibana laho sai Naibaho ma ibana di jou halak. jadi gaber marga Naibaho ma Pamona. Dung lam leleng dipingkiri raja ni huta ima pampeonna gelar manang goar na imbaru tu helana i asa tu tongam begeon.

Diampehon ma goar Mangambit Tua Naiborngin. Ala siboan tua do dirohana helana i. Jadi gabe Pamona Mangambit Tua Naibaho ma goar resmina.

Alai molo laho ibana pinadatu manang mardalani tumabo dirohana digoar halak ibana Datu Mangambit Tua.

Jadi songon i ma pardalanna gabe sai Mangambit Tua dijou halak ibana. Ndang sai pola be dijouhon goar Pamona i.

Ibana pe antong las do rohana ndang haru dijou si Pamona, ai tong-tong do dijaga rohana atik sadihari lulu-lulu musuna ima natoras manang sisolohot ni dakdanak na tinangko nasida bahen pangulu balang i. Nang dung marrumah tangga Pamona ndang dipasohot ibana hadatuon i, ai siani dapotna do bahat hepeng. Ngolu siapari nasida pe denggan do.

Dung i sorang doangka dakdanak dinasida. Ditingki na mardalani ibana tu angka luat na humaliangsai dipamanat rohana do manang didia inganan manang huta na lumbang do pe, na boi songon panombanganna.

Hurang tabo do dirohana tinggal songon na hinomit di huta ni simatuana i. Torop do angka luat/huta naung binolusna, alai sian sude angka huta manang inganan i, huta Pintubatu (Parsambilan) Silaen ma na lebih menarik rohana. Nunga adong pangisi ni luat i, alai ndang pola do pe padat.

Marga Panjaitan do marhuta disi. Disada tingki diarahon ibana ma tunggane boruna rap dohot angka anaknai pinda tu Pintubatu. Disi nasida tinggal marhuta manang na piga-piga taon lelengna.

Dapot parbodarian do nasida disi, ai na napu do tano diluat i, jala denggan baen hatubuan ni eme. Alai ndang sadia leleng nasida tinggal/maringanan di Pintubatu. Ai hurang denggan roha ni pangisi ni huta i dompak nasida. Jotjot tarjadi parbadaan diantara halak i. Manghilala na hurang sarasi i hubungan ni halak i, gabe pinda ma nasida muse tu Sitorus Godang.

Ndang sadia dao huta Sitorus Godang on sian huta Pintubatu. Ia Sitorus Godang on tano napu do. Mansai denggan hauma disi. Dimulana sonang do nasida disi. Dipajongjong nasida ma jabu nasida di huta i.

Tano parhaumaan nasida pe bolak do. Alai dung lam leleng nasida tinggal di Sitorus Godang i, mulai ma tarjadi parsalisian diantara ni halak i dohot pangisi ni huta i.

Torop ninna hoda dohot lombu ni Datu Mangambit Tua. Jadi sering ninna manunda angka hoda dohot lombu i tu hauma ni pangisi ni huta i. Pandingdingan ni jabu ni parhuta i pe sai sering diharati angka hoda i.

Ala ni i sogo ma roha ni parhuta i tu nasida jala lam sering ma nasida pagulut, baik ala ni tunda ni pinahan dohot dinding ni jabu na hinaratan ni hoda i. Lam leleng, lam tubu ma hosom dohot late ni roha dihalak i.

Mangusir secara terang-terangan ndang barani parhuta i, ala mabiar nasida mida hadatuon ni Datu Mangambit Tua i. Dungi muse angka anak ni Datu I pe togos-togos jala angka na barani.

Ala ni i dilului nasida ma dalan na asing laho mangusir Datu Mangambit rap dohot angka anakna i. Sian naso binoto ni Datu i, marrapot godang ma par Sitorus Godang I mangarundingkon manang dia do dalan na tepat asa saut musir nasida.

Songon hasil ni rapot i ditolopi ma sada usul sian sada halak na mandok: Ingkon tuhason ma nasida manangko babi. Ingkon boi buktihononhon na tardapot natinangko sian jabu nasida. Sude ma na sahuta i setuju.

Marsogotna i dilanga-langa ni ari diompong nasida ma sada ina ni babi ni sahalak sian parhuta i. Jala dung mate babi i, diampehon nasida ma bangke ni babi i tu tombara ni jabu ni Datu I, topet ditingki laho Datu i tu balian.

Ditingki i ndang maranakkunci do pe jabu, jala hira so hea do terjadi hapanangkoan arian- rian di huta i. Dung bot ari jala dung marmulahan angka jolma sian balian, ro ma nampuna babi i, dipaula ma naeng mangalehon mangan babina i. Dihurje ma babina i, alai ndang matua ro. Dung i tar dipagogo manghurje tong ndang ro.

Dung i didok donganna sahuta i ma tu ibana. Nunga sadia leleng mago babimi? Dialusi ma, sadia leleng ninmu; na sogot andorang so laho ahu tu balian, hulehon do pe babingki mangan.

Antong molo boti nunga curiga iba disi, ninna dongan sahutana i. Mungkin na ditangko halak manang na dibunu ma i nuaeng asa adong allangonna.  Dungi dipaula nasida masisungkunan sama nasida.

Alai tong ndang adong na mangaku. Disungkun ma muse Datu i dohot angka anakna i. Tontu do ndang mangaku nasida manangko babi i. Dung i ninna sahalak sian parhuta i ma: Ala so adong na mangaku sian isi ni hutanta on, ba tumagon ma sisarua/sisungkapi.

Nda tung ro sian huta na asing manangko i. Dung i dipala parhuta i ma manungkapi tu ganup-ganup jabu mulai sian ujung ni huta i. Ala so jumpang, ba sahat ma muse tu jabu ni Datu mangambit i.

Tar dipareso ma jolo dohot tu lobu ni babi, dung pe i asa tu jabu. Jala ujungna jumpang ma bangke ni babi i diatas pombari ni jabu ni Datu i. Dung i manggasa ma angka parhuta i tu Datu i.

Massam ma angka hata na kasar dipandok nasida. Dipausirusir nasida ma Datu i rap dohot anakna i. Dialusi Datu i nian jala dipartahanhon; na so nasida manangko babi i dohot mambahen tu pombari ni jabu i.

Jala pola do hira na ditolon. Alai ala ni naung pir roha ni parhuta i, ba lam tu kasarna ma hata nasida. Holan naso barani nama nasida laoan tangan, ai tong do dihabiari hagogoon ni hadatuon ni Datu Mangambit i.

Lam leleng, lam bagas ma parbadaan nasida, gabe hira na marmusu nama. Manghilala sude angka tingkah laku ni parhuta i dompak nasida, gabe dibujuk Datu i ma asa bersedia ianakonna i sude pinda sian huta Sitorus Godang i.

Ujung na pinda ma nasida tu huta Talakbatu, ima tu sabola Habinsaran, huta na dirobean ni dolok na bostang di Habinsaran ni angka huta na pajonok-jonok tu Sitorus Godang i. Ianggo pangisi huta Talakbatu i burju do maradophon nasida.

Ndang pola torop do pe pangisi ni huta i. Dung sahat nasida dihuta Talakbatu dipajojor nasidama sude angka pambahenan ni par-Sitorus Godang dompak nasida.

Dipatorang ma bonsir ni singkam mabarbar, mula ni parbadaan nasida. Umbege angka hata i nasida, asi ma roha nasida dompak Datu Mangambit.

Tung so diampini nasida nanggo saotik par-Sitorus Godang i, nang pe i angka dongan tubu na. Dipasiat par-Talakbatu do nasida dihuta i, jala diloas do mangarimba parjuma-jumaan. Hira so hea do tubu parbadaan diantara ni halak i. Gariada/baliksa masiramotan do nasida.

 

 

Marpadan dohot Sitorus Pane na di Talakbatu.

 Ndang pola sadia leleng nasida namarsahuta i, nunga pintor songon na maraleale. Tung gabe hira na samudar do nasida. Ditingki i somal do marmusu sian sada huta dompak huta nasada.

Marmasam do bonsir ni parmusuon i, adong do i ala ni parbalohan, adong ala ni utang, adong ala ni ajang ni roha ni angka naposo dohot na asing. Jala molo marmusu jotjotan do i manghorhon porang.

Hinorhon ni porang olo do pangisi ni sada huta apala siap dipamate alona. Jala ala ni i ma umbahen sai diparsinta halak hatoropon dohot habolonon ni partubu asa torop na boi mangalo musu. Sering do marsingkor partubu namet-met dipapisat-pisat partubu na bolon.

Ala ni i do umbahen masa pangidoan na mandok: Bintang ma narumiris tu ombun nasumorop, anak pe antong diri jala boru pe antong torop. maranak sampulu pitu, marboru sampulu onom.

Dung na ro i Datu Mangambit rap dohot anakna na onom i/angka na togos dohot nabarani, minggor tu amanna ma dihilala par-Talakbatu i, ai nunga adong donganna mangalo musuna. Di sada tingki adong do ditahan par-Silaen ompu ni par-Talakbatu i.

Ndang barani nasida paluahon ala na tumorop do par-Silaen i. Dung di boto Datu Mangambit namasa i, dipingkiri ibana ma sada siasat laho paluahon na tartahan i. Di sada tingki arianna i laho ma Datu Mangambit mar tabuni jonok tu inganan ni natartahan i.

Jala bodarina i borhat ma torop par-Talakbatu masitiop suluna (obor) dua be sahalak dompak Silaen. Jadi dibereng par-Silaen i ma rombongan ni par-Talakbatu i, tung lobi torop ala dua be sulu ditiop sahalak.

Jadi mangarade ma nasida sude di harbangan laho menghadapi parporangan, ala didok roha ni halak i pasti ma terjadi porang bodarina i. Jala ndang adong be dibahen nasida manjaga na tartahan/tarbeang i.

Ditingki na laho i nasida sude, pintor sigap ma Datu Mangambit i haruar sian partabunianna, dipalua ibana ma ompu na tartaban/tartahan i, jala mulak ma tu Talakbatu.

Ndang pola saut tarjadi porang i ditingki i, ai holan na paluahon na tartahan i do tahi ni par Talakbatu i.  Ai tangkas do diboto nasida na so taralo nasida par-Silaen i ala tumorop.

Jadi mar-las ni roha ma par-Talakbatu rap dohot Datu Mangambit dohot anakonna i, ala naung marhasil siasat ni Datu Mangambit i. Jala hinorhon ni i lam tu dengganna ma pargaulan nasida.

Ala ni hinatabo ni pargaulan nasida na dihuta i, gabe tubu roha nasida marpadan, asa sada nasida manghadapi masa tu ari na ro, baik di las ni roha manang di arsak ni roha.

Isi ni padan nasida i, ima: “Si sada laklak si sada sikoru, si-sada anak si sada boru. Mangangkat rap tu ginjang, manimbung rap tu toru. ”

 

Marindahan sinaor do nasida tanda ni hot ni padan nasida. Dipotong nasida do pinahan. Jala sude ma nasida mandok:

Si-sada laklak, si sada sikoru, si sada anak sisada boru, na so tupa masiolian. Pat ni satu ma tu pat ni lote, mago ma panguba, marjea ma dohot pangose. Togu urat ni bulu, toguan urat ni padang, togu na mardongan tubu, toguan ma na marpadan.

Mansai dao do pengaruh ni padan nasida on, ai sai ditonahon do nang tu pinomparna be. Hodong do pahu, holi-holi sangkalia. Ho do ahu doshon na marsabutuha. Dipudian ni ari lam lambas do hangkam padan i, ai gabe dohot ma muse angka marga Sitorus Pane mengakui padan i, termasuk nang par-Sitorus Godang.

Tu angka luat na humaliang pe sar ma barita i. Ia marga Sitorus Pane nunnga torop luat di inganani nang ditano Habinsaran. Halak i pe gabe dohot do mangakui padan na binahen ni Datu Mangambit dohot marga Sitorus par-Talakbatu i.

Ujung na angka boru Naibaho (pinompar ni Mangambit Tua) na muli tu luat na asing, ima songon tu Parsoburan, tu Hutagurgur tu Lumbanpea dohot na asing pasolhothon dirina tu angka marga Sitorus na dihuta i.

Jala sering nasida mangalusi/mangaku boru Sitorus. Jala sipata boru Pane pe dijou dialusi do. (Ala Sitorus na tu Habinsaran pada umumna Sitorus Pane do). Hinorhon ni parpadanan i, gabe sada ma Naibaho dohot Sitorus Pane nang maradophon halak manang musu.

Di ulaon horja manang paradatan pe, masileanan jambar ma Naibaho dohot Sitorus Pane. Molo manjouhon jambar marga Sitorus Pane didokma: Dongan sapadan nami Naibaho nion jambarna.

Sabalikna, molo marga Naibaho marsiulaon didokma: Dongan sapadan nami Sitorus Pane, nion jambarna. Lopus tu sadarion molo marsiulaon, sai dijouhon do jambar ni dongan sapadan i.

Alai ndang hea didok: Jambar ni dongan tubunami Naibaho, manang jambar ni dongan tubu nami Sitorus. Jala lopus sahat tu sadarion ndang dung masiolian Naibaho (Nuaeng Nababan)

dohot Sitorus Pane.

Sasingtongna ianggo na langsung marpadan i holan Naibaho do dohot marga Sitorus par-Talakbatu do. Alai terjadi do perkembangan. Ianggo nuaeng manang didia pe Nababan (ndang Naibaho be sejak taon 1955) ndang adong na olo mangoli boru Sitorus Pane. Suang songon i ma nang didia pe marga Sitorus Pane, ndang adong na olo mangoli boru Nababan.

Jadi nunga hira na dipungka padan i mulai sian Ompunta Borsak Mangatasi Nababan dohot Ompu ni sude marga Sitorus Pane.

Pengaruh ni padan i adong do na negatip. Ai nunga godang sian pinompar ni Mangambit Tua na so tangkas umboto tarombona, gabe didok margana Sitorus Pane. Termasuk ma on tu angka dongan tubu turunan ni Mangambit Tua na adong di tano Hualu, ima songon Gonting Saga, Bandar Pulo, dohot luat na asing.

Lumobi ditingki masa penjajahan Belanda, ditingki i marhuaso angka Sultan, ndang haru dihaporluhon angka dongan i mamangke marga i sehari-hari, baik sebagai Naibaho manang Sitorus Pane pe.

Nian tangkas do diboto nasida be na turunan ni Ompu Mangambit Tua Nababan naside be. Parbinoto nasida sian turi-turian ni angka Ompungna manang amangna be do. Ndang tarsurat sejarah keturunan i, alai ianggo garis-garis besar nasai dipaboa-boa do tu anakkonna manang pahompuna.

Ido umbahaen na adong sebutan di Hualu: Sitorus homae, ala ndang hantus diboto hubunganna tu Naibaho Nababan. Di-uji pacocokkon tarombona ndang pajumpang tu tarombo ni Sitorus.

Alai sebagian donganta i, nang pe Sitorus margana di Kartu pendudukna manang NIP-na, ianggo dimasyarakyat manang STM ba Nababan do dimasuhi nuaeng on.

Dung mulai hita mardeka, mulai ma angka donganta dongan tubunta na didaerah Asahan manang Hualu mamangke margana Sitorus Pane.

Boasa songon i? On do alana:

Ditingki porang Gurilla na tu Bolanda, adong do sada pimpinan T.N.I memimpin par-Gurilla maralohon Bolanda.

Ia goarna Mayor Siddik Sitorus. Diingot Mayor Siddik on do na marpadan Naibaho dohot Sitorus. Jadi ditingki na berkuasa i ibana didaerah Hualu i, didok ibana ma tu angka pinompar ni Ompunta Mangambit Tua i na sada do Sitorus dohot Naibaho.

Jadi Sitorus sambing ma bahen hamu margamuna. Ala so tangkas diboto nasida parpadanon i, ndang diantusi nasida na so mardongan tubu Sitorus Pane dohot Naibaho, jadi ndang pola dijua nasida na nidok ni mayor Siddik Sitorus i.

Mayor Siddik Sitorus pe hira dibuktihon do na dianggap ibana ndang dia imbar ni halak on dohot dongan tubuna, ai gabe diparentahon do tu angka bawahanna na so jadi gangguonna dongan tubunta i.

Jadi songon i ma marlarut-larut umbahen godang sampe tu sadarion pinompar ni Mangambit Tua mambahen margana Sitorus.  Alai belakangan on nunga torop nasida nasadar na so sintong nasida masuk tu marga Sitorus manang dongan tubu ni Sitorus.

Ai molo pajumpang dohot Sitorus asli, diuji nasida ma parumbukkon tarombona, hape ndang boi umbuk.  Alai ianggo tu Naibaho (Saonari Nababan) na sian Hitetano, pintor sesuai do tarombo nasida.

Bahat do sian nasida na mangaku turunan ni salah satu sian anak ni Mangambit Tua na 9 (sia) halak i, umpamana, tarida digaris keturunan i jolo sahat ibana tu Pulahat i pe asa tu Mangambit Tua, na deba jolo sahat nangkok garis keturunan tu Marsahadat ipe asa tu Mangambit Tua.

Jala sude nasida gabe nangkok tu garis keturunanna tu Mangambit Tua. Asa jelas ma sian i, na pinompar ni Mangambit Tua na di Hitetano do nasida be.

Salah satu contoh; ima si Rusli Nababan. Garis keturunanna nangkok tu Pulahat, ipe asa tu Mangambit Tua. Hape ianggo di Kartu NIP-na Sitorus do. Tangkas do taboto ndang boi asal ubaon goar dohot marga di Surat Ketetapan, manang di Kartu Penduduk nang di Nomor Induk Pegawai (NIP). Jadi laos dipasombu ibana na ma songoni.  Alai ianggo dimasyarakat tu marga Nababan do dipamasuk ibana dirina, ndang tu marga Sitorus.

Pos do roha diangka ari na naeng ro, adong do kesadaran diangka dongan tubu turunan ni Mangambit Tua na sanga mambahen margana Sitorus mulak muse mambahen/mamangke marga Nababan. Paling sedikit bahenonna Nababan marga ni anakonna, ndang be Sitorus. Ndang pola na maol i ulahononhon.

Ia songon panuraton pe ianggo di KTP Naibaho Nababan do. Alai ianggo pergaulan sehari-hari termasuk di Gereja Nababan sajo do. Jala sude anakonna mar marga Nababan do, ndang pola mar-marga Naibaho Nababan.

Suang songon i do, ibaratna molo sai adong na mamangke Sihombing, ba boi ma dipangke holan Nababan, asa lebih tegas, Ai ianggo Sihombing i hadomuan ni Silaban, Lumban Toruan, nababan dohot Hutasoit do.

Dung sonang mangambit Tua na di Talakbatu i, tong muse sai laho ibana martandangkon hadatuonna i. Hira jojor huta do di Toba Holbung diebati ibana. Ujungna sahat do ibana tu tano Uluan.

Dung sahat ibana ditano Uluan dioli ibana ma muse boru Hutagaol, sebagai istri kedua, Opat (4) do anak tubu ni boru Hutagaol.

Anakna Sihahaan sahat tu napatoluhon maranak marboru do. Alai ianggo anakna pa-opat-hon punu do. Ia goar ni anakna na tolu i, ima: (1) Puringkar, (2) Puttuarus, (3) Parhansing.

Na tolu (3) on ma na umpompar Naibaho (Nababan) na di Janji Habinsaran. Ditingki na pinda halak i tu Talakbatu, nunga adong sohot anakna. Nunga dewasa angka anakna na onom (6) i. Onom baoa tubu ni Boru Tailan.

Goarni anakna na onom i, on ma: (1) Pulahat, (2) Pumanat, (3) Punjojor, (4) Marsahadat, (5)Puramin, (6) Puntumording. Asing ni Puramin sude do gelleng na na lima (5) i maranak-marboru. Alai ianggo Puramin ndang adong anakna, holan boruna do adong.

Ditingki na maringanan nasida di Talakbatu i, hira sude dope daerah na tu dolok sahat tu Hitetano songon tombak longo-longo. Jadi mansai godang do angka suansuanan na boi parbuena manang bulungna panganon. Angka hotang pe mansai mura do pe luluan/dapot ditombak i.

Somal do Mangambit Tua rap dohot angka anakna i laho tu dolok i mangalului angka parbue ni hau na boi panganon songon unte manang honas, langge manang siala, pisang, unsim, suhat dohot na asing na tubu di harangan i.

Masihotang pe sering do nasida laho tu tombak i, asa adong pangkeon nasida mambahen harang manang pangarahut ni angka urur ni jabu.

Disada tingki tung dao do nasida laho tu dolok naeng mamillit hau na denggan bahen parhau ni jabu. Diboan nasida do dahanon dohot pangalompaan. Marborngin do nasida di tombak i. Marsogotna i tung tepat ma nasida sahat tu sada inganan na hira pulo ditonga ni rura.

Nuaeng on margoar do inganan i Lobu. Ia tano/pulo i hot do pe songon na jolo, alai ianggo rura nahumaliangna nunga gabe parhaumaan sude. Asa pintor tarida do i idaon sian na dao.

Ditingki na di Lobu i nasida, dirabi Mangambit Tua ma harangan i tar hira-hira 1 rante bolakna. Dung i ba disuan ma batu ni jelok disi. Dung i mulak ma nasida tu Talak batu.

Dung adong lobi tolu bulan diarahon Datu Mangambit Tua ma muse angka anakna i laho mamereng jelok nasinuannai. Disi, dibereng nasida ma tung ramos do jelok i, ai hira ganup buhu adong parbuena nabalga-balga.

Marnida I satolop ma nasida mandok na napu do tano i. Tumagon ma nasida maringanan disi daripada songon na manompang di Talakbatu. Ai so adong do pe jolma marhuta didaerah i. Boi dohonon harangan do pe sude. Dungi dipareso nasida ma pangalaho ni daerah i sude, asa botoon nasida dingkan dia ma inganan nasuman bahen parhutaan.

Dang pola sadia leleng dung i dipungka nasida ma parhutaan nasida. Dipajongjong nasida ma bale-bale na be. Ditingki i nunga marhasimpanan angka anakna i. Jadi pintor ganup nama nasida masipajongjong bale-balena.

Jadi pintor suman do tu sada huta. Dibahen nasida ma goar ni huta iHitetano. Ia goar Hitetano i, na diciptahon halak i do i menurut keadaan. Adong didaerah i tano na gonting mambatasi dua rura.

Jala manuruk do aek sian rura na umbolak haruar tu rura na ummetmet. Sian i, mabaor ma aek i tu aek bolon sahat tu Hualu (Sungai Kualu). Jadi hira songon hite na balga ma tano na gonting i padomuhon sian bariba tu bariba ni dolok nahumaliang rura na dua i.

Jonok do tano na gonting i tu Lobu I ma tano panuaanan ni jelok na parjolo tinaringotan i. Jadi dirabi halak i ma angka tombak i bahen pardaratan dohot pargadongan. Disurbu ma pangarabian i gabe sega ma angka tombak i. Lam leleng lam tu bolakna ma suda tombak i dirabi nasida, ai marpinda-pinda do pardaratan i dibahen nasida.

Dungi martubuan ma angka ri dohot duhut-duhut na asing diangka pardaratan na niulang nasida. Jadi ima gabe panjampalan ni angka pinahan. Dungi mamahan lombu dohot horbo ma nasida, asing ni na mamiara babi, manambai pandaraman.

Suang songon i tano maraek dohot rura dirimba nasida ma i gabe parhaumaan. Jadi suleanma nasida disi jala sonang ma roha ni halak i mangingani Hitetano i. Dang adong be rohana pinda tu luat na asing. Halak i nama menguasai tano i jala songon raja huta.

Ndang adong be marbada manang marmusu nasida dompak halak na asing. Angka bale-bale nasida pe diganti ma dohot jabu na umbalga jala dumenggan inganan.

Dilaon-laon ni ari, mate ma Datu Mangambit Tua. Ia kuburanna di Parhombanan do. Ndang hea dipaorot pinomparna holi-holi ni Datu Mangambit i. Jala tambakna pe dibahen do balga.

Ala adong do hauma dilambung ni kuburan i, gabe terpelihara do tambak i, ai sai dirambas nampunasa hauma i do angka ramba (semak-semak) na adong disi dohot na dikuburan i, asa unang marasar disi bagudung, jala asa unang songgop angka amporik di tingki buroan.

jadi Tugu ni Ompunta (Datu mangambit Tua, goar lengkapna: Datu Pamona Mangambit Tua Naiborngin) dipajongjong pinomparna ditaon 1967- pas diatas ni tambakna hian.

Jala tuguon ma songon lambang persatuan ni sude pinompar ni Ompui. Suang songon kuburan ni Datu Mangambit i laos di Parhombanan i do angka kuburan ni sude angka anakna i.

Tong do dipauli angka pinomparna tambak nasida be. Alai ianggo tugu ndang dipajongjong diatas ni tombak ni angka anakna i.

Songon naung pinatorang dijolo, tung tano na napu do tano Hitetano I ianggo dimulana, ai tano tombak do asalna. Disamping ni hanapuon ni tano I hahuranganna, ai angka dolok-dolok na margalombang do.

Tung so haluluan do tano natipak. Angka parjabuan diangka huta napinangke ni pinompar ni ompu I ingkon nadipatipak do. Sedang angka parhaumaan i pe na dipatipak-tipak do marsasagadu.

Dung lam leleng lam tu toropna ma pinompar ni ompunta Datu Mangambit Tua. Lam tu bidang nama tombak dirabi. Jala lam tu bidang nama hatubuan ni angka ri dohot duhut-duhut. Lam tu bidangnama panjampalan ni pinahan. Ala ni i pinahan (horbo dohot lombu) pe lam godang ma.

Songon hasomalan disi ndang pola ganup ari dipabara pinahan. Olo do mar-sasaminggu dipasombu dibalian, baru pe asa dialap asa unang gabe pinahan liar.

Ala ni na so adong paraturan taringot tu na manurbu ladang manang tombak tung jotjot do disurbui nasida ladang i, asal ma sai martumburi asa adong gagaton ni pinahan nasida i. Suang songon na nidok i, tung margalumbang do angka dolokdolok i gabe pintor mura do habang sisik ni tano i molo por udan.

Mardomu, ala na sai sering gundul ala ni na sinurbuan i. Songon nidok ni hata nuaeng, terjadi ma erosi. Memang tarida do nang ditaon-taon parpudion, sering do torus litok aek bolon na disi, jala terjadi aek magodang (banjir) asal por udan.

Hinorhon ni erosi na torus manorus terjadi i gabe suda ma mabaor sisik ni tano i, gabe tungil ma tano i apala luhut. Jadi nuaeng boi dohonon, tano tungil nama Hitetano dohot na humaliangna.

Sampulu (10) halak anak ni Datu Mangambit Tua. Sian na sampulu i ualu (8) halak maranak marboru do. Sahalak holan boruna do adong, jala sahalak nari punu do (parrohahon tarombo).

Sian i tarida hatop do torop jala sopar pinompar ni Ompu Datu Mangambit Tua i. Jala dung 4-5 turunan pintor hira naponjot nama huta Hitetano.

Dipungkai nasida ma angka parhutaan tu nadumao i ma songon tu Lumban Ramba, Lumban Hisik dohot tu Simarbalatuk. Hape, tu dia pe nasida marhuta, tong do nasida menghadapi kesulitan, ala ni na tarbatas i tano na boi bahenon parhaumaan.

Suda ma sude angka rura dibahen parhaumaan. Haru angka tano na miring pe dipatipak asa boi dibahen par-haumaan. Alai nang pe songon I tong ndang sungkup be hasil ni tano i bahen hangoluan ni pangisina.

Ala ni i gabe pinda ma sebahagian besar tu luat na asing. Adong na pinda tu Hualu, adong muse pinda tu Janji. Jala na pinda tu Janji ima pinompar ni boru Hutagaol. (Pinompar ni Puttuarus, Parhansing dohot Puringkar).

Margelombang do parpindahan i. Holan disundut pa 4-5 hon pe nunga adong pindah tu Hualu.  Na deba angka tu Sibaning. Jala Parpindahan na jumonok i ma tu Siriprip dohot tu Sipapan.

Di duga roha disundut pa 3-4 hon do pe nunga pinda halak i, alana jonok do sian Hitetano inganan i ma di toruan (di pat ni Dolok Batuhoda. Ia na pinda tu si, i ma pinompar ni Puttuandangar dohot sebahagian besar pinompar ni Puranduk.

Angka na pinda tu Hualu i, godang do i sian pinompar ni Pulahat, Punjojor dohot Puttumording. Jala na tu Sibaning, i ma sebahagian sian pinompar ni Marsahadat dohot sebahagian pinompar ni Pumanat.

Jala margelombang-gelombang do parpindaan i. Andorang so merdeka do pe Indonesia menyusul ma muse marpindaan tu Kotacane. Alai ianggo apala na gumodang perpindahan i, i ma dung merdeka (diatas ni taon 1950).

Hinorhon ni bahat ni napinda i, gabe godang ma tarulang angka parhutaan i, i ma songon: Lumban Hariara, Hutaduru, Huta Tongatonga, Huta toruan, Lumban Motung, Simarhinatul dohot na asing. Jala dihuta na so tarulang i, ndang piga-piga ripe be sahuta. Asa ianggo nuaeng nunga langa pangisi ni Hitetano i.

Alai ianggo di Sumatera Utara, nunga hampir disude tano panombangan adong pinompar ni Datu Mangambit Tua, i ma songon di Kotacane, Pangkalan Brandan, Rampah, Lubuk Pakam/Ramonia, Bedagei, Serdang Dolok Masihul, Tanah Jawa, Perdagangan, Pulo Raja, Pamengke, Pulo Dogom dohot na asing.

Pada umumna tong do martani nasida be. Alai ianggo pinompar naung parjolo pinda tu Hualu, nunga torop na gabe pinda tu angka Kota, sebagai pedagang manang pegawai. Jala na langsung pinda tu kota-kota pe adong do jala nunga torop nang songon di Jakarta.

Nang pe naung marsundut-sundut turunan ni Mangambit mangingani tano Hitetano, alai laos so hea do pe pajumpang dohot turunan ni anggi dolina na di Siborong-borong lopus tu taon 1932.

Jala nang pe songon i lelengna na kejadian di Siborong-borong i, i ma parsirangan ni Pamona dohot amangna rap dohot angina na dua, sai di ingot pinomparna do riwayatna i, ai tung torang do i dihatahon dohot ditonahon tu angka anakna. Jala suang songon i angka anakna i ditonahon be tu angka anakkonna. Jala songon i ma torus marsundut-sundut. Jala angka natua-tua sai turi-turian do tu angka anakkonna riwayat ni ompungna sahat tu ginjang tu Ompu Lobi.

Ndang masa do pe manurat na jolo. Ai nang pe adong surat batak terbatas do pamangkena. Jala ndang sadia halak na umboto i, ala so adong parsikolaan.

Jadi angka raja dohot Datu do somal manurat, i pendada di surat dibuku, alai dilaklak ni hau do manang tu bulu surton. Hinorhon ni i, riwayat ni Ompunta Mangambit Tua sahat tu angka turunanna marsundut-sundut ndang adong tarsurat.

Alai nang pe songon i, sude do angka pinomparna umboto riwayat ni Ompu i dohot tarombona tu ginjang lopus tu Borsak mangatasi. Jadi diboto be do na berasal sian pinompar ni Borsak Mangatasi do Datu Mangambit Tua. Jala pinompar ni Borsak Mangatasi mar marga Nababan.

Alai ala ni tona ni Datu Mangambit Tua na so jadi bahenon nasida Nababan marga ni turunan ni Ompu i, ba ndang dipake marga Nababan i.

Marga Naibaho ma tongtong dipake, ala sude pangisi ni luat humaliang Hitetano naung manjou nasida marga Naibaho.

Di taon 1932 mardalani do 2 (dua) halak sian pinompar ni Datu Bona (Op. Tarugar) tu Toba. Leleng do nasida na mardalani i, jala dijelajah do sian sada huta tu huta na sada nari. Ujungna sahat ma nasida tu Hitetano. Dang tangkas dipaboa aha na niula nasida.

Adong do mandok na mangalului haha dolina pinompar ni Pamona do nasida, na deba mandok saudagar do Ia hasomalan manang adat ni hita halak Batak, sai margana do disungkun molo pajumpang dohot na tinandana.

Dungi muse hutana. Jadi pasma antong pintor didok si dua halak i ma Nababan nasida jala sian huta Sitabo-tabo – Siborongborong. Pintor manarik ma tu roha ni par-Hitetano marga i.

Dungi ditangkasi ma tarombo nasida, gomparan ni ise nasida sian Siborong-borong. Suang songon I sabalikna dipajojor par-Hitetano ma tarombo ni Mangambit sian parborhatna sian Sitabo-tabo sahat tu na sahat tu Hitetano rap dohot ianakkonna lopus tu turunanna marsundut-sundut.

Jadi dapot titik pertemuan, i ma na marhaha anggi do hape na ro i dohot par-Hitetano, jala rap turunan ni Ompu Lobi sian Sitabo-tabo. Jadi masihaolan jala masiummaan ma nasida. Ndang adong na tiha-tiha taringot tu nahurang pasti.

Alai tung merasa puas do kedua belah pihak Mulak ma si dua halak i tu Sitabo-tabo. Dipajojor nasida ma sude pengalaman nasida na pajumpang i dohot par Hitetano. Dipatorang ma na so adong lipe ni goar ni na tolu halak marhaha maranggi anak ni Ompu Lobi.

Jala dipaboa ma naung mansai torop turunan ni Pamona. Ndang holan di Hitetano be, alai nunga marserak dohot tu Asahan, i ma tu Hualu dohot na asing. Ianggo pinompar ni Datu Bona (Op. Tarugar) dohot Datu Tumona (Op.Mangonai) hurang torop do dibandingkon tu pinompar ni Pamona.

Boi dohonon hurang do pamilangi ni gomparan ni Pamona gomparan ni Datu Bona (Op. Tarugar) dohot gomparan ni Datu Tumona (Op. Mangonai). Jala ndada holan dihajolmaon hurang toropna, alai dohot do diparadongan.

Toropan do nasida na pogos. Hira nasida ma na umpogos dohot na ummetmet gomparan ni Borsak Mangatasi na tinggal di tano Siborong-borong, Humbang. Nian gomparan ni Datu Pamona pe pogos-pogos do ala naung tungil i tano Hitetano ala ni erosi.

Alai tung umpogos dope angka pinompar ni anggi dolina Datu Bona dohot Datu Tumona (Op. Mangonai). Mangihuthon barita i nunga leleng sai dijalahi nasida manang na marketurunan do Pamona jala diluat dia maringanan pinomparna i.

Alai laos so diboto nasida sahat tu taon 1932. Maksud nasida mangalului asa dapothonon nasida, asa topoton nasida hasalaan ni Ompu nasida Datu Bona (Op. Tarugar) dohot Datu Tumona (Op. Mangonai), anggiat marpangulahi roha ni Debata mamereng nasida, asa anggiat dilehon Debata hagabeon dohot hamoraon di nasida.

Asa dung barita nabinoan ni si dua halak i, pintor marrapot godang ma nasida sude pinompar ni Datu Bona (Op. Tarugar) dohot Datu Tumona (Op. Mangonai).

Sebagai hasil ni rapot i, dibuat nasida ma kesimpulan, asa rap laho gomparan ni Datu Bona (Op. Tarugar) dohot Datu Tumona (Op. Mangonai) mandapothon haha doli nasida na di Hitetano, laho mangido pasu-pasu dohot mangido maaf ala ni hasalaan ni Ompu nasida, ima na mangalaosi padan dohot sumpah ni Datu Bona (Op. Tarugar) dohot Datu Tumona (Op. Mangonai) ditingki na habotoan tu paranak, na nasida manangko dakdanak i bahen pangulubalang.

Saut ma nasida laho, diboan nasida ma horbo. Dipalu ma ogung sabangunan di Hitetano manambut haroro nasida jala dipotong ma dohot horbo nabinoan nasida i. Tung tangkas ma antong nasida mar-las ni roha, jala mardame.

Ndang dituntut nasida na kedua belah pihak hasalaan ni angka Ompu na parjolo i. Mardomu ala naung gabe kristen be nasida pintor dirahut holong do nasida.

Ndada pola songon parbadaan ni Ompu ni marga Simanjuntak, gabe lopus tu sadarion ndang mardomu Simanjuntak Parhorbo jolo tu Parhorbo pudi.

Suang songon i ma muse dung salpupesta i, dipangido angka anggi doli na sian Siborong-borong/Sitabo-tabo i ma ro par Hitetano tu Sitabo-tabo. Dioloi par Hitetano do antong pangidoan nasida i.

Jadi laos ditaon na sasada i (1932) laho ma torop sian Hitetano tu Sitabo-tabo. Ditingki I pe tung mansai balga do sambutan ni angka anggi dolina tu hita haha dolina. Jala tung sangap do hita dibahen.

Laos dipalu do Ogung sabangunan. Ndang pe naung tangkas tarombo i dikedua belah pihak, ianggo marga, ndang pola diputushon ingkon gabe Nababan pangkeon ni pinompar ni Datu Mangambit Tua, tong ma laos Naibaho. Jadi laos hot ma marga Naibaho dipangke gomparan ni Datu Mangambit sahat tu taon 1955.

Dung merdeka hita Indonesia on, lam tu majuna ma angka pendidikan dohot pambangunan. Lam hatop ma maju angka penduduk daerah termasuk halak batak.

Ala halak batak sai dirahut adat dohot marga do, pintor habotoan do kemajuan ni marga-marga i. Sering do binege, ianggo marga Tobing, umpamana nunga tung maju dibandingkon tu marga Pasaribu.

Songon i marga Lumban Toruan ummaju do sian marga Nababan baik dipendidikan, dipangkat, dihamoraon dohot dihagabeon.

Jadi ala ni na sai hatinggalan marga Nababan, gabe mamilang-milang i ma roha ni angka natua-tua dibona pasogit. Songon na nidokkon i, hatinggalan do pinompar ni Datu Bona (Op. Tarugar) dohot Datu Tumona (Op. Mangonai), pogos jala hurang gabe, alai ndada holan nasida songon i, torop do pe angka na asing marompu-ompu.

Torop naung marpangkat manang tammat sian Fakultas, alai ndang saur, ai sai mate-mate silpok do. Ala ni i dilului roha nasida ma aha do alana umbahen songon i. Dipadomu nasida ma tu angka riwayat ni Ompu na umpompar nasida.

Dungi tarida ma na adong do huroha, ninna, hasalaan manang dosa ni angka ompunta i, na mangisombut tu pinomparna. Ala torop do sian ompuntaiangka datu jala na begu dohot na barani, gabe i ma disura nasida na mangonai tu pinomparna umbahen na songon na hurang dapotan pasu-pasu hagabeon, hamoraon dohot pangkat.

Ala ni i tubu ma tu roha ni angka pangituai na dibona pasogit mambahen partangiangan hariapan disude pinompar ni Borsak Mangatasi. Asa dipartangiangan i rap manopoti dosana tu Debata dohot dosa ni angka Ompunta na parjolo i.

Anggiat marpangulahi roha ni Debata mamereng pinompar ni Borsak Mangatasi, asa dilehon pasu-pasu hatoropon, hagabeon, hamoraon dohot hamajuon nang angka pangkat natimbo. Saut di dipatupa partangiangan i di Siborong-borong, i ma di ari 13 Oktober 1955.

Diundang ma nasa pinompar ni Borsak Mangatasi dohot na sian pangarantoan ro tu pesta i. Jadi tung torop do na ro, jala tung sada do roha ni nasida na martangiang i.  Jala laos ditingki pesta i ma dipangido angka raja dohot pangitua asa tongtong marsada pinompar ni Borsak Mangatasi.

Jala khusus tu pinompar ni Datu Pamona Mangambit Tua dipangido asa unang be dipangke marga Naibaho i, asa sude polin mar-marga Nababan. Ditolopi pinompar ni Datu Pamona Mangambit Tua do pangidoan ni nasida i.

Jadi mulai sian ari i gabe marga Nababan ma dipake, ndang be Naibaho. Laos manguntungkon do i muse. Alana, ai adong do deba pinompar ni Siraja Oloan marmarga Naibaho.

jadi sering molo pajumpang Naibaho pinompar ni Datu Pamona Mangambit Tua dohot Naibaho pinompar ni Siraja Oloan, gabe olo do dimulana intim, ai dipingkir na sangkambona, hape kecewa muse dung habotoan na asing be do tarombona.

Jadi mulai tanggal 13 Oktober 1955 i, sude ma Naibaho pinompar ni Pamona Mangambit Tua mar-marga Nababan, lopus tu sadarion. Jala mulai sian taon 1955 i, ganup taon ditanggal 13 Oktober sai dibahen do punguan partangiangan ni pinompar ni Ompunta Borsak mangatasi manang didia pe marhuta/maringan pinompar ni Borsak Mangatasi.

Dung i lam tu sadana ma pinompar ni Ompu i. Jala idaon nunga mordapot hagabeon dohot hamajuon dipinompar ni Ompui, nang pe nian ndang dos do pe dohot angka marga na asing. Dihilala roha do na ditangihon Tuhanta do tangiang ni pinompar ni Ompunta Borsak Mangatasi i.

“Dekke Sabulan tu Tonggina tu Tabona, Ise siose Padan tu magona tu ripurna”.

http://nababanhitetano.wordpress.com